Geçtiğimiz günlerde toplumsal medyada ve haber sitelerinde önümüzdeki milletvekili ve cumhurbaşkanı seçimlerinde oy kullanabilmek için en geç seçim tarihinden üç ay evvel ikametgah adresinin belirlenmesi/ güncellenmesi gerektiği halinde yanlış bir haber yayıldı. Bilhassa zelzele bölgesinden farklı bölgelere göç etmiş yahut süreksiz olarak geçiş yapmış beşerler ile üniversite öğrencilerilerini ilgilendirdiği söz edilen bu düzenleme hakkında biraz bilgi verecek olursak;
Öncelikle bu türlü bir düzenleme mevcut lakin bu düzenleme mahalli yönetim seçimleriyle yani “yerel seçim”lerle ilgili bir karar içeriyor. Yanılgılı olan kısım bu düzenlemenin genel seçimleri de kapsadığı istikametindeki haberler idi. Belediye başkanı, il genel meclisi ve belediye meclisi için oy kullanılan seçimler için geçerli olan bu düzenleme 2024’te gündeme gelecek.
Önümüzdeki genel seçimde oy kullanabilmek için ikametgah adresinde yapılabilecek değişiklikler için ise bu düzenleme geçerli olmayıp 17 Mart 2023 saat 23.59’a kadar kayıtlı olduğu adres dışında oy kullanmak isteyen sarsıntı mağduru, öğrenci vb. bireylerin adres değişiklikleri nüfus müdürlükleri, nüfusmatikler ve e-Devlet üzerinden yapılabilmekteydi.
Ancak 17 Mart tarihinden itibaren de seçmen listeleri katılaşana kadar adres değişikliği yapmak tekrar mümkündür.
Seçimlerde oy kullanamayacak şahıslar kimler?
Hukuki dünyada “şahsa sıkı sıkıya bağlı” bir hak olan ve şahsın veli vasi vb. ile kullanma imkanının bulunmadığı seçme ve seçilme hakkı, oy verme iradesi demokrasinin başat ögesi olup hukuk devletinin mecburî ögelerindendir. Demokrasiyi haiz idare sistemlerinde oy kullanmak tüm vatandaşların hakkıdır ve Anayasamızın da vaz ettiği karar 18 yaşını doldurmuş olan her Türk vatandaşının oy kullanabileceği formundadır. Lakin bittabi oy kullanması mümkün olmayan da belli bir küme mevcuttur. Bu kümede kimlerin olduğuna, oy kullanması mümkün olmayan şahısların kimler olduğuna bakacak olursak bu bireyleri şöyle sıralayabiliriz:
-18 yaşını doldurmayan bireyler,
-Mahkemenin kesin kararıyla hakkında kısıtlılığa karar verilmiş şahıslar,
-Silah altındaki kıta çavuşları, onbaşılar ve erler (bu şahıslar müsaade alsa dahi statü olarak silah altında iseler tekrar oy kullanamayacaklardır),
-Askeri okullarda eğitim görmekte olan öğrenciler,
-Ceza infaz kurumlarında bulunan mahkumlar oy kullanamamaktadır (hükümlüler hakkında mahpus cezası verilmiş ve tutuklanmış şahıslardır, bir güvenlik önlemi olan tutukluluk, hükümlülük halinden farklı olup tutuklu bireyler bu kapsama girmemektedir).
Burada en sık karşılaşılan soru uzmançavuşların ve öbür askerlerin oy kullanıp kullanamayacağıdır. Silah altında olan hiçbir asker oy kullanamayacağı için uzmançavuşlar da şayet silah altında iseler oy kullanamayacaklardır.