Türk Tabipler Birliği (TTB) İnsan Hakları Kolu Yürütme Kurulu Üyesi Murat Ekmez, İnsan Hakları Derneği’nin temmuz, ağustos ve eylül aylarını kapsayan Marmara Bölgesi Hapishaneleri Hak İhlalleri Raporu’nda yer alan mahpusların sıhhat alanında yaşadığı 360 ihlale ait değerlendirmelerde bulundu. Ekmez, “Hapishanelerde, sıhhate erişim keyfi bir hal almış durumda. Kimi mahpuslar yalnızca günde bir saat havalandırma hakkına sahip. Beşerler pak havaya ulaşamıyor. Sıhhat problemini yalnızca hastalık oluştuktan sonra değil, hastalık oluşturan bir sistem olarak da görmek gerekiyor. O yüzden alınan besinden, tutuldukları hapishanelere kadar her şeyin bütünlüklü kıymetlendirilmesi ve bunlara tahlil bulunması gerekiyor fakat mevcut siyasi iktidarın buna uzaktan yakında bir gayretinin olmadığı çok açık” dedi.
İnsan Hakları Derneği (İHD), temmuz, ağustos ve eylül aylarını kapsayan Marmara Bölgesi Hapishaneleri Hak İhlalleri Raporu’nu yayımladı. Raporun, Marmara Bölgesi’nde bulunan hapishanelerden İHD İstanbul Şubesi’ne 2024 yılının Temmuz, Ağustos, Eylül aylarında yapılan ihlal müracaatları ve bu aylara ait basın taraması yolu ile tespit edilen olayların derlenmesi ile oluşturulduğu belirtildi.
Raporda, Marmara Bölgesi hapishanelerinden 984, Marmara Bölgesi dışındaki hapishanelerden 221, basın yoluyla elde edilen bilgilere nazaran Marmara Bölgesi hapishanelerinden 320, toplamda ise bin 525 ihlal tespit edildi. Müracaatlardan yaşam hakkına yönelik 15; azap, darp, berbat muamele, onur kırıcı davranış 256; sıhhat hakkında 360; kâfi ve sağlıklı beslenme, pak suya erişim, öz bakım gereksinimlerin karşılanmaması alanından 105, iletişim/ tecrit alanından 131; haksız tutukluluk, adil yargılanma talebi, ceza infazı sürecinde yaşanan 74; adalete erişimde 41; açlık grevlerinde 2 ihlal olduğu vurgulandı.
Derneğin nisan, mayıs ve haziran aylarını kapsayan raporunda, basın taraması ile Marmara Bölgesi hapishanelerinden nisanda 365, mayısta 829, haziranda 189 olmak üzere bin 389; Marmara Bölgesi dışındaki hastanelerden yapılan müracaatlardan elde edilen 882; basın taraması ile de Marmara Bölgesi hapishanelerinden 651 ihlal olmak üzere 2 bin 916 ihlal tespit edildi.
Nisan, mayıs ve haziran raporlarında, “siyasi mahkumlar” tarafından derneğe gönderilen mektup ve müracaatlarda cezaevleri idareleri tarafından kendilerine “savaş politikası” uygulandığı, mahpusların birçok hak ihlaline maruz kaldıkları bilgisine yer verildi. Tekrar gelen müracaatlardan en çok şikayet edilen hususun “sağlık sorunu” olduğu belirtilirken; yemeklerin berbat olduğu, kelepçeli muayenenin dayatıldığı söz edildi.
Raporda, 20 Temmuz 2024 tarihinde Tekirdağ 2 no’lu F Tipi Cezaevi’nde kalan M.E. isimli mahkumun derneğe yazdığı mektupta, çıplak arama ve berbat muamelenin keyfice uygulandığı ve bu durumun bitmek bilmediğini belirttiğine yer verildi.
“MAHPUSA YÖNELİK KEYFİ, GÜZEL NİYETLİ OLMAYAN UYGULAMALAR DA DEVREYE SOKULUYOR”
Türk Tabipler Birliği (TTB) İnsan Hakları Kolu’ndan Murat Ekmez, evvelki raporda 210 olan ihlalin 360’a çıkmasını kıymetlendirdi. Ekmez, bu artışın kalitesiz besinlerden ve bozuk yemeklerden de kaynaklandığını söyledi. Cezaevlerindeki ‘sağlığa erişim hakkı’nın keyfi bir hal aldığını belirten Ekmez, Sağlık Bakanlığı ve Adalet Bakanlığı’nın hizmetlerinin eksik planladığını ve bu hizmetlerin yetersiz kaldığını tabir etti. Cezaevlerinden gelen müracaatlarda olmamasına karşın acil hizmetinin de yetersiz kaldığını, bu yüzden birçok mahkumun hayatını kaybettiğini lisana getiren Ekmez, şunları kaydetti:
“Belli bir yaş üstündeki mahpusların kalp krizi geçirme, tansiyona bağlı beyin kanaması geçirme üzere riskleri var. Birçok acil durum var fakat hapishanelerdeki sıhhat hizmeti bu acil durumlara nazaran yapılanmamış. Halihazırda sürdürülen sıhhat hizmeti, aile hekimliği sisteminin bir kesimi. Yalnızca bu da değil, işin içine mahpusa yönelik keyfi, düzgün niyetli olmayan uygulamalar da devreye sokuluyor. O yüzden hapishanelerden vefat haberleri alıyoruz.”
“AĞIR HASTALARA VİCDANİ TAVIR SERGİLENMİYOR”
Mahpusların ilaç erişiminde sorun yaşamaları münasebetiyle tedavi olmak için İnsan Hakları Derneği’ne ve Türk Tabipler Birliği’ne başvurduklarını aktaran Murat Ekmez, ağır hasta mahpuslar konusunda yeterli niyetli ve vicdani bir tavır sergilenmediğini söyledi. Ekmez, “Bu yalnızca sıhhat sistemiyle ilgili değil, Türkiye’nin siyasal iradesiyle de ilgili. Bu durum Adalet Bakanlığı ve Adli Tıp Kurumu ile de ilgili birebir vakitte. O yüzden hayatla ilgili kritik eşikte olan birçok mahpus hala tek başına hapishanede hayatını sürdürmek zorunda bırakılıyor” diye konuştu.
“PROBLEMİN EN BÜYÜK KAYNAĞI İDARİ YÖNETİM”
Sağlığa erişimde sistemde bir sorun olduğunu vurgulayan Ekmez, “Eskiden cezaevlerindeki doktorlar Adalet Bakanlığı’na bağlı çalışırlardı, artık Sıhhat Bakanlığı’na bağlı çalışıyorlar. Mahpuslar Sıhhat Bakanlığı’na bağlı hastanelerde tedavi edilmek üzere cezaevlerinden alınıp oradaki hastanelere yönlendiriliyor, oralarda tedavi görüyorlar. Bütün basamaklarda çok çeşitli düşünceler var. Mahpusun revire çıkması, revire ulaşması, revirden hastaneye ulaşması ile de ilgili birçok sorun var. Hastaneye gittiğinde de sorun bitmiyor, kelepçeli muayenenin dayatılması da kelam konusu. O yüzden muayene olamayıp geri dönen, bunu insan haklarına karşıt bulup kişilik haklarına bir akın olarak görüp geri dönen mahpuslar oluyor” sözlerini kullandı.
Bu sorunun tahlilinin mahpusların sıhhate erişiminde dezavantajların görülerek uygun niyetle çözülebileceğini vurgulayan Ekmez, sorunun en büyük kaynağının idari idare olduğunu belirtti.
Sorunun tahlil sürecinde, sıhhate erişimi engelleyen bütün basamakların masaya yatırılıp bunlarla ilgili neler yapılması gerektiği üzerinde durulması gerektiğini lisana getiren Ekmez, bu süreçte yalnızca devlet ve kurumlarıyla değil, insan hakları, sıhhat, hukuk alanında çalışan sivil toplum örgütleriyle de iş birliği yapılması gerektiğini tabir etti.
“İKTİDARIN RASTGELE BİR UĞRAŞI YOK”
“Hapishaneler insanların yalnızca sıhhate erişiminin zahmetli olduğu yerler değil birebir vakitte hastalandığı yerler. Beşerler hapishanelerde niye hastalanıyorlar? Uzun mühlet hapishanelerde kalıp da hastalanmayan kimse yok. Nitelikli besine ulaşmakta zorlanıyor mahpuslar. Sıhhat için en kıymetli şeylerden biri besin. Mahpuslar devlet tarafından çok düşük fiyatlar ödenen, nitelik açısından zayıf besinler tüketiyor. Bunun dışında cezaevlerinin mimarisiyle ilgili önemli sorunlar var, beşerler güneş görmeden yıllarını geçiriyorlar.
“SAĞLIĞI, HASTALIĞI OLUŞTURAN BİR SİSTEM OLARAK DA GÖRMEK GEREKİYOR”
İnsanların toplumsallaşmasıyla alakalı birçok alan devre dışı bırakılıyor. Beşerler tecrit edildiği için sosyalleşemiyorlar. Bunlar da insanların psikolojilerine, psikolojilerinden sıhhatine yansıyor. Birtakım mahpuslar yalnızca günde bir saat havalandırma hakkına sahip. Pak havaya ulaşamıyor beşerler. Sıhhat sorununu yalnızca hastalık oluştuktan sonra değil hastalık oluşturan bir sistem olarak da görmek gerekiyor. O yüzden alınan besinden, tutuldukları hapishanelere kadar her şeyin bütünlüklü kıymetlendirilmesi ve bunlara tahlil bulunması gerekiyor lakin mevcut siyasi iktidarın buna uzaktan yakında bir gayretinin olmadığı çok açık.”
AVRUPA’DA EN FAZLA MAHKUM TÜRKİYE’DE
Lozan Üniversitesi tarafından hazırlanan cezaevi raporuna nazaran, 31 Ocak 2023 prestijiyle Türkiye’de 348 bin 265 mahkum ve tutuklu bulunuyor. Raporda Türkiye’nin akabinde ikinci sırada yer alan İngiltere’de ise bu sayı 90 bin 964.