“Fentanil” isimli uyuşturucunun yaygınlaşması, Amerikan Uyuşturucuyla Uğraş Yönetimi’ne (DEA) nazaran önemli bir tehdit oluşturuyor.
2023 Nisan ayında, ABD Kongresi’ne bağlı bir takip komitesi, Çin’in, ABD’deki opioid krizini körüklediği sonucuna vardı. Buna karşılık, Çin’in Washington’daki büyükelçiliği, Pekin’in bu suçlamaları sorunu çözmeyeceğini, zira Çin’in bu krizin kaynağı olmadığını belirtti.
Uyuşturucuların toplulukları yok etmek için bir silah olarak kullanılması, eski bir strateji. Bu yol son derece cazip olmuştur zira uyuşturucu ticareti, ihraç eden taraf için ekonomik yararlar sağlarken, tüketici ülkede zayıf ve dağılmış bir toplum oluşturarak, bu toplumun üretkenliğini, direncini ve sağlıklı bir ortamda projeler geliştirme kapasitesini yok eder.
Bu sistem, eski vakitlerde düşmanlara karşı kullanılan bir usuldür ve bu, Çin’in Batılı rakipleriyle yaşadığı “Afyon Savaşları” örneğiyle çok kontaklı.
19. yüzyılın başlarında, Çin, İngilizlerin “Doğu Hindistan Şirketi” aracılığıyla yaptığı yasa dışı afyon ticareti yüzünden büyük bir ahlaki ve ekonomik krizle karşı karşıya kaldı. Afyon ticareti, 18. yüzyılın başlarından itibaren Çin’de yayılmaya başlamıştı ve toplumda dağılmayı, sıhhat problemlerini artırmayı ve iş gücünü zayıflatmayı hedefliyordu.
1839 yılında, Çin hükümeti bu büyük felaketi durdurmak için harekete geçti ve Guangzhou bölgesinde İngiliz tüccarlarına ilişkin büyük bir afyon stoğunu ateşe verdi. Bin 400 ton afyonu da kamulaştırdı.
Çin, afyon ticaretini lakin muhakkak şartlarla kabul edebileceğini, ve bilhassa bu hususların yasa dışı biçimde ülkeye sokulmasını durdurmalarını talep etti. Lakin İngilizlerin ticaret temsilcisi Charles Elliott bu koşulları reddetti. Tansiyon tırmandı ve her şey savaşa hakikat ilerledi. Çin, afyon ticaretine karşı dururken, İngiltere bu durumu bir mazeret olarak kullanarak savaş ilan etti.
İngiltere, 1840 yılında gelişmiş silahlarla donatılmış ikinci bir askeri güç gönderdi ve Çin’i süratle mağlup etti. 1842 yılı Ağustos ayında İngilizler, Çin’in o devirdeki başşehri Nanjing’i ele geçirerek, Çin İmparatoru’nu teslim olmaya zorladılar. İmparator, tüm talepleri kabul etti ve Çin, İngiltere’ye Hong Kong adasını verdi.
Bu ağır kurallar altında, Çin halkı ve hükümeti, Nanjing Antlaşması’na ahenk sağlamak için büyük zorluklarla karşı karşıya kaldı. Ayrıyeten Çin, Fransızlar ve Amerikalılar tarafından dayatılan öteki antlaşmalarla da karşılaştı.
Bu tarihi olaylar, bugünkü gelişmelerle direkt ilişkilidir. Çin, asla unutmadığı afyon savaşlarının akabinde, uyuşturuculara karşı büyük bir nefret geliştirdi. Bu yüzden halkın bir kısmı, ilaçları bile güç kabul etmektedir.
Ancak Çin, bugün dünya çapında ilaç üretiminde birinci sırada yer almaktadır. Bu dönüşüm, 1980’lerin ortalarına, Deng Xiaoping’in ıslahatları periyoduna dayanır. 1985 yılında Çin, yabancı sermayeye kapılarını açtı ve bunlardan biri, ünlü Belçikalı laboratuvar sahibi Paul Janssen’di.
Janssen, 1959 yılında “fentanil” isimli uyuşturucuya dönüşebilecek güçlü bir ağrı kesici unsur geliştirmişti. Fentanil, morfinden 100 kat daha güçlüydü ve süratle tıbbi kullanım alanında yer buldu, lakin kısa müddette uyuşturucu olarak kullanılmaya başlandı.
2000’li yıllarda, ABD ve Kanada’da fentanil bağımlılığı bir tehdit halini aldı. 2022’de fentanil, 110.000 Amerikalıyı öldürdü. Bu sayede fentanil, 18-45 yaş ortasındaki Amerikalılar için mevt sebebi oldu.
Fentanil krizi, sadece sıhhat değil, tıpkı vakitte diplomatik bir kriz halini aldı. 2022’de G20 Zirvesi sırasında ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Lideri Xi Jinping ile bu sorunu görüşecekti. Pekin, bu hususta birtakım adımlar attığını söylese de, ABD’li yetkililer Çin’in hala gerekli tedbirleri almadığını düşünüyor.
Amerikalı yetkililer, fentanil üretiminin büyük kısmının Çin’den geldiğini ve Çin hükümetinin bu üretime göz yumduğunu tez ediyor. 2023 yılında, ABD’li araştırmacılar, Çin’in fentanil üreticilerini direkt ve dolaylı olarak desteklediğini ortaya koydu. Çin’in şirketlerine vergi indirimleri ve öteki finansal yardımlar sağlandığı belirtiliyor.
ABD, bu durumu durdurmak için büyük kaynaklar ayırdı ve Çin’in fentanil üreticilerine karşı türel adımlar atmaya başladı. Örneğin, Amerika, Wuhan’daki bir laboratuvara, 200 kilogram kimyasal husus gönderdiği gerekçesiyle dava açtı. Bu unsurla 50 kilogram fentanil üretilebiliyordu ve bu ölçü 25 milyon Amerikalıyı öldürebilecek kadar öldürücüydü.
Çin, bu suçlamaları reddetse de, ABD, Pekin’i suçlamaya devam ediyor ve bu uyuşturucu krizi, iki ülke ortasında büyük bir gerginliğe yol açmaya devam ediyor.
Amerika Birleşik Devletleri’ndeki iç durumu gelişimini ele alan bir raporunda, New York Times gazetesi, Amerikan hükümetinin, Amerikan vatandaşları ortasında vefatları azaltmak için yaptığı büyük uğraşların kimi olumlu göstergeler vermeye başladığını belirtti.
Amerikan gazetesi, 2023 Nisan ile 2024 Nisan ortasındaki periyotta, uyuşturucu çok dozlarından kaynaklanan ölümlerin %10 oranında azaldığını ve 101 bin vefatla son yılların en büyük azalışını yaşadığını tabir etti. Ayrıyeten, ölümcül olmayan çok doz hadiselerinin da %10 oranında bir düşüş gösterdiği kaydedildi.
Bazı bilgiler, kullanılan birtakım ilaçların olumlu bir karşılık gösterdiğini öne sürse de, gerçekte tabipler ve federal soruşturmacılar, bu düşüşün tam olarak neden kaynaklandığını anlamış değil. Bu mevzuda şimdi net bir açıklama yok, hasebiyle bu düşüşün devam edip etmeyeceği ya da bu yılın sayılarının gelecekte geçersiz çıkıp çıkmayacağı konusunda kesin bir yargıya varmak mümkün değil.
Amerika, 1970 yılından bu yana her yıl çok doz ölümlerinin arttığı bir durumla karşı karşıya kaldı ve 2022 yılında bu sayı 111.000’e kadar çıktı. Mevt oranlarındaki bu azalma karşın, Amerikalı gözlemciler, bu düşüşün nedenini şimdi bulamamış durumda ve hasebiyle bu yılki bilgilerin süreksiz bir düzgünleşme olup olmadığı belirsizliğini koruyor.
Bu vefatlar, Amerika Birleşik Devletleri için büyük bir baş ağrısı oluşturuyor ve bu sorun, Çin ile olan bağlantılarını daha da karmaşıklaştıran pek çok belge ortasında yer alıyor.
Artık bu bahis, yalnızca “Amerikan rüyası” ve “erdemli toplum” imajına darbe vuran bir sıkıntı olmaktan çıkmış durumda; birebir vakitte Amerikan ulusal güvenliğini direkt etkileyen bir sıkıntı haline gelmiş ve Beyaz Saray, Kongre ve başka hükümet kurumlarını endişelendiriyor. Bu mevzu, gelecek Amerikan liderlerinin çözmeye çalışacağı en değerli sorunlardan biri olacak üzere görünüyor.