“Burada, biz emekçi temsilcileri, düşmanla; personel sınıfını sömürenlerle yüz yüze duruyorduk. Mazeretlere ya da parlamenter hilelere başvurmaksızın kitlelerin düşündüğü her şeyi direkt ve açıkça tabir etmeliydik, kitlelerin hasretlerini lisana getirmeli ve mevcut rejimin temsilcilerine kitlelerin yönelttiği suçlamaları haykırmalıydık.”
‘Çarlık Dumasında Bolşevikler’ kitabı geçtiğimiz günlerde Kor Kitap tarafından tekrar basıldı. Kitabın müellifi Badayev, 4. Duma’ya(1) seçilen 6 Bolşevik emekçi vekilinden biridir. Metal çalışanı müellif, Duma misyonuyla birlikte pek çok personel örgütünde ve Pravda gazetesinde Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDİP)(2) Merkez Komitesi’ne bağlı olarak vazifeler de yürütmüştür.
Kor Kitap, “Bir asır evvel yaşanmış bir tecrübesi bugünlerde tekrar neden yayınlamak gereksinimi duymuştur?”. Burjuvazi tarafından bizde ve tüm dünyada personel sınıfının bağımsız siyasetinin karşısına çıkarılan manileri, bugünkü çalışma şartlarını düşünelim. Kapitalistler ve gericilerin iş birliğiyle oluşturdukları parlamentolarda kendi sınıflarının çıkarına tüm politikalarını… Seçim sistemlerini, barajları, siyaset yasakları, geçersiz oy, seçmen baskıları ve oy sonuçlarına müdahale ile hilelerini, kayyumları, muhtaçlık duymadıklarında parlamentoların feshedilmesini düşünelim. 100 yıl evvelki Çarlık Rusyası ile günümüzün ortak çok tarafının olduğunu göreceğiz.
Her harekete geçtiğinde “durun, seçimi bekleyin” daveti ile önüne ket vurulan ya da şartlarının yalnızca seçimlerle düzelebileceğini düşünen, elinde oy kullanmaktan diğer bir güç göremeyen, siyasetten dışlanmış ülkemiz emekçi sınıfı ve sınıf siyasetçileri açısından da faydalanılması gereken büyük bir deneyim.
4. DUMA SEÇİMLERİ ÖNCESİNDE RUSYA’DA DURUM
Rusya emekçi sınıfı, 16 saate varan ağır çalışma ve sömürü koşullarındadır. Fabrikalarda salgın hastalıklar, patlamalar, iş cinayetleri, baskılar eksik olmaz. Köylüler ise topraksızdır, açlıkla, kıtlıkla baş etmeye çalışmaktadır. Çarlık rejiminin sansür, polis takibi, gözaltı, tutuklama ve Sibirya sürgünleri şartlarında her türlü sendikal ve siyasal faaliyet ise yasa dışı olarak sürdürülmektedir. 1910’lu yıllarda endüstrileşmenin gelişmesiyle birlikte bilhassa metal ve dokumacılık bölümlerinde personel kitlelerinin sayısı artarken, personel sınıfı ağır sömürü şartlarına karşı uğraş etmektedir.
DUMADA İSTENMEYEN TEK SINIF: EMEKÇİ SINIFI
Büyük toprak sahipleri ve kapitalistlerin çoğunluğu sağlayamadığı birinci iki Duma vaktinden evvel dağıtılmış, 2. Duma’ya seçilen Toplumsal Demokrat vekiller tutuklanmıştır. 3. Duma seçimlerinden evvel, özel bir seçim kanunuyla Duma’da istenilen çoğunluk garantiye alınır. 3. Duma hükümran sınıfının çıkarlarını hayata geçirebildiği için olağan müddetini tamamlayan birinci ve tek Duma olur. 4. Duma seçimlerinden evvel ruhban sınıfına da özel kontenjanlar açılır. Temsiliyeti istenmeyen emekçi sınıfına karşı ise özel önlemler konulur. Personel nüfusun ağır olduğu pek çok bölge seçime hiç dahil edilmez. Dahil edilen bölgelerde ise personellere 6 aydır birebir işyerinde çalışıyor olmak kaidesi koşulmuşken, valilere seçilmiş delegelerin düşürülebilmesi yetkisi verilmiştir. Seçim sürecine katılabilen emekçiler ise her an işten çıkarma, gözaltı, tutuklanma ve sürgünle karşı karşıyadır.
RUSYA EMEKÇİ SINIFININ DUMADA TEMSİL MÜCADELESİ
Mücadelenin geri çekildiği 3. Duma seçim devrine karşılık, 4. Duma seçimleri emekçi sınıfının devrimci çabaya tekrar atıldığı bir süreçte yapılacaktır. Personel toplantılarının Çarlık hükümetince yasaklandığı şartlarda, güvenlik için semtlerde, kır ve orman seyahatlerinde yapılan toplantıların gündemi yalnızca seçimler değildir. Bolşevikler, emekçi gazetesinin ehemmiyeti, hareketin durumu, örgütlenme ve uğraş problemlerinin aşılması üzere hususlarla birlikte Duma’nın bir kürsü olarak devrimci kullanımının kıymetini anlatmaktadır. Bunu yaparken, personel vekillerinin partiye ve emekçi sınıfına karşı misyonlarını kapsayan politik platform etrafında adaylarını tüm toplantılarda çalışanların onayına sunmaktadırlar.
Seçim biçimi personellerin delegeleri, delegelerin Duma’ya gidecek vekilleri seçmesi biçiminde iki basamaklıdır. Partinin yayın organı Pravda ise personellere, seçmen listelerinin denetim edilmesi ve 3 personel arkadaşını ya da 3 komşuyu kazanarak Bolşevik adaylara oy vermek üzere seçime katılma davetleri yapmaktadır.
İşçi kategorilerindeki seçimler sürerken, Petersburg valisi otuza yakın fabrika ve atölyenin seçtiği delegelerin geçersiz olduğunu açıklar. Seçimlerini zahmetle yapmışken iptal kararını duyan Putilov fabrikası ve Nevski tersanesinden 20 bin emekçi bu karara karşı iş bırakarak yürüyüşe geçer. 10 gün içinde Petersburg’da bu politik grev ve şovlara katılan emekçi sayısı 70 bini bulur. Nihayetinde Çarlık rejimi “iptal edilen seçimlerin yenilenmesi, seçime hiç dahil edilmemiş öteki fabrikaların da listeye eklenmesi” kararını almak zorunda kalır. Zafer kazanan çalışanlar “oy hakkının sınırlanmasına karşı” çabayı seçim kampanyası boyunca durmaksızın sürdürürler.
Duma’da kendi politik temsilcileriyle yer alması istenmeyen Rusya personel sınıfının ortaya koyduğu bu uğraş personel kategorisinden tüm seçim etraflarında 6 Bolşevik vekilin kazanmasıyla sonuçlanır.
İŞÇİ SINIFI TEMSİLCİLERİNİN VAZİFELERİNİ BELİRLİYOR
Rusya emekçi sınıfı, temsilcilerini tam manasıyla dövüşerek seçtirmiştir. Artık sırada temsilcilerinin misyonlarını belirlemek, yol göstermek, personel vekillerini partinin ve kendilerinin kontrolüne tabi kılmak vardır. Bolşevik prensipleri daha seçim sürecinde karar altına alan çalışanlar seçilen vekillerin sorumluluklarına dair deklarasyonlar yayınlar. Petersburg delegelerinin kararlarından bir kısım şöyledir:
“Kara Duma’nın düşman kampı karşısında
İşçi sınıfının bayrağını yüksekte tutma davetinde bulunuyoruz.
Geniş kitlelerle daima temas hâlinde bulunarak güç toplansın.
Rusya personel sınıfının politik örgütüyle omuz omuza yürünsün.”
Çarlık Dumasında Bolşevikler, A. Y. Badayev, Mütercim: Bülent Daş, 272 syf., Kor Kitap, 2024. ‘SEÇTİRDİK, ARTIK BİTTİ’ DEMEYEN MÜCADELE
4. Duma, 15 Kasım 1912 tarihinde açılır. Duma başkanlık seçimlerine katılmayı reddeden işçi vekillerinin ilk sözleri “Bizler bu kürsüyü halkın çıkarları için kullanacağız” olurken, Kışlık Saray’ın duvarlarının çabucak arkasındaki Petersburg personellerinden başlayarak tüm Rusya’da 250 bin emekçi büyük bir greve çıkar. Sınıfın Duma’ya tesir etme çabası birinci günden başlayarak Bolşevik vekillerin Rusya’nın Birinci Emperyalist Savaşa katılmasını ve savaş bütçesini onaylamayarak emekçi sınıfının burjuvaziye karşı savaşı manasına gelen “savaşa karşı iç savaş” daveti yapmaları nedeniyle tutuklanacakları sürece kadar devam eder.
4. Duma’da tesirli bir ajitasyon aracı olarak kullanılan soru önergelerinin tamamı, fabrikalardan, atölyelerden, grev alanlarından, yani personel toplantılarından gelir. Çarlık rejiminin kabahatleri, seçimlerin geçersizliği, sendikalara yönelik baskılar, sigorta yasası üzere bütün önergeler, vekillerin emekçi sınıfına, kurtuluşun ihtilalle mümkün olduğu davetleriyle son bulur. Önergelerin görüşülmesi sırasında ise personeller eş vakitli olarak “sosyal demokrat kümenin önergesini destekliyoruz” açıklamaları ile grev ve mitingler düzenlerler.
Bolşevik milletvekilleri karşılaştıkları her manisi Rusya personel sınıfı uğraşıyla aşar. Duma’daki her konuşmalarının ve önergelerinin tesiri, Petersburg çalışanlarının ve onun önderliğini takip eden Rusya’nın öteki bölgelerindeki emekçilerinin aksiyonlarıyla daha da artar. “Bu uğraş o denli tesirli bir halde yürütülüyordu ki,” der muharrir Badayev, “Kışlık Saray’ın içinde dahi hissediliyordu.”
BOLŞEVİK VEKİLLERİN DEVRİMCİ GÖREVLERİ
Parti içindeki Menşevik tasfiyeciler, Duma kümesini partinin üstünde görerek, parti disiplinini çiğnerken Bolşevik vekiller büsbütün partinin merkez komitesine bağlı kalır. Bolşevikler için Duma grubu, diğer parti örgütlerinden yalnızca biridir ve onların Duma dışında da devrimci çabayı güçlendirme misyonları vardır. Bu nedenle personel vekilleri Duma dışındaki tüm vakitlerini personel basını Pravda’nın bürosunda, yeni parti örgütlerinin kurulmasında, eskilerinin yenilenmesinde, fabrikalarda, sendikalarda emekçi buluşmalarında, grev ve şovlarda, ajitasyon ve propaganda faaliyeti içinde geçirirler. Çalışanlardan gelen teklif ve talimatları yerine getirmek, taleplerinin formüle edilmesi, gazete aboneliği ve bağış kampanyaları örgütlemek de içinde olmak üzere devrimci faaliyetin ağırlaşması için çalışırlar. Nihayetinde bilinmektedir ki; emekçi sınıfının zaferi, Kışlık Saray’da kazanılmayacaktır.
BOLŞEVİK PARTİNİN ROLÜ VE SEÇİM TAKTİĞİ
Elbette Rusya personel sınıfı bu gelişmeleri bizatihi başarmadı. Çaba; partinin tüm ünite örgütlerinden merkez komitesine, her seviyede ahenk ve karalılıkla bütünlük halinde sürdü. Parti merkezi, bütün örgüt ve üyelerine, öncelikli sanayi kentleri, fabrikalar, atölyeler ve sendikalar başta olmak üzere sınıfın tüm örgütleri içerisinde örgütlenme ve partiyi tekrar inşa etme daveti yaptı.
Bolşevikler, proletaryanın partisinin bağımsızlığını ortaya koyacak biçimde emekçi kategorilerindeki tüm seçimlerde hiçbir anlayışla ittifak kurmadan seçimlere katılma kararı aldı.
4. Duma seçimleri için, partinin politik platformuna bağlı olarak Rusya emekçi sınıfı ve köylülüğün en temel üç talebi; i) demokratik cumhuriyet, ii) 8 saatlik işgünü ve iii) büyük toprak sahiplerinin elindeki topraklara el konulması olarak belirlendi. Çarlık rejimi ve onu destekleyen kapitalistlerin ve büyük toprak sahiplerinin partileri ile proleter olmayan tüm partilere karşı teşhir ve gayret seçim çalışmalarının temelini oluşturdu. Seçim kampanyası, devrimci propaganda ve ajitasyon faaliyeti için kullanılacaktı.
Gelişen personel sınıfı hareketi ile bağları güçlendirmek üzere 4. Duma seçimlerinin ve personel basının kullanılması platformunun haklılığı daha emekçi kategorisindeki tüm seçimlerde Bolşevik adayların kazanması ile doğrulandı. Rusya personel sınıfı içinde hak edilmiş bir güven kazanan Bolşevik Parti, emekçi sınıfı hareketinin suratına uygun olarak her yıl konferanslar düzenleyerek, Rusya personel sınıfı hareketinin bilimsel sosyalizmle birliğinin sağlanması sürecini, Büyük Ekim İhtilali zaferini hazırlayan atılım yıllarında adım adım yönetmiştir.
BOLŞEVİK SİYASETLER İSTİKAMET GÖSTERMEYE DEVAM EDİYOR
Bolşevik partinin seçimlere ve parlamentoya ait tavrı, seçim taktiğini belirleme ve seçim çalışmalarını örgütleme pratiği bugünde personel sınıfına ve partilerine yol gösterici bir birikim sunuyor.
Yine Duma’ya seçilen emekçi vekillerin meclisi bir gayret alanı olarak değerlendirmeleri, personel sınıfının çıkarlarının kararlılıkla savunulduğu bir kürsü olarak kullanmaları ve emekçi sınıfının gayreti ile meclisteki çabayı birbirini güçlendiren temelde ele alma konusundaki tavırları bugün açısından da hayli öğretici özellikler taşıyor.
Dolayısıyla personel sınıfı partileri ve onların burjuva parlamentolarda yer alan temsilcileri için Bolşeviklerin Duma tecrübesinin birçok açıdan güçlü bir tecrübe olarak bugünde yeniliğini koruduğunu söylemek abartı olmayacaktır.
Dipnotlar
1. Duma, 1905 ve 1917 yılları ortasında Rus İmparatorluğu’nun yasama meclisine verilen isimdir.
2. “Sosyal demokrat” bugünden farklı olarak, 19. yüzyılda ve 20. yüzyıl başında sosyalist emekçi partilerinin kullandığı bir siyasi tabirdi.